خواستگاری به معنای اظهار تمایل یک شخص برای ازدواج با شخص دیگر است.
احکام مربوط به خواستگاری :
1- خواستگاری از شخصی مجاز است که خالی از موانع نکاح باشد.
2- موارد ممنوع خواستگاری ( چه بطور صریح و چه بطور ضمنی ) :
الف - زن شوهردار.
ب - زنی که در عده طلاق رجعی است.
3- مواردی که خواستگاری بطور صریح غیر مجاز ولی ضمنی صحیح است :
الف - زنی که در عده وفات است
ب - زنی که در عده طلاق باین است.
4- در مواردی که از شخصی که خواستگاری از او ممنوع است ، خواستگاری شود و به واسطه این خواستگاری ، ازدواج صورت گیرد ، ازدواج باطل نیست ولی مرد باید خسارت معنوی و مادی ناشی از اقدام مقصرانه خود را جبران کند.
نامزدی ( وعده نکاح )
احکام مربوط به نامزدی :
- عقدی عهدی است.
- قائم به شخص است و با فوت هر طرف زائل می شود.
- نامزدی برای طرفین الزام آور نیست حتی اگر تمام مهریه تأدیه شده باشد. (ماده ۱۰۳۵ ق.م)
درجة الزام آورى نامزدی :
- عقدی جایز و قابل رجوع است. حتی اگر نامزدی در ضمن یک عقد لازم درج شود.
- عقد جایز حکمی است. با درج آن به صورت شرط ضمن عقد لازم یا با سایر روش ها نمیتوان آن را به عقد لازم تبدیل کرد
- الزام آور نیست.
- امکان مطالبه خسارت از طرف مقابل وجود ندارد.
- نمیتوان برای نامزدی وجه التزام تعیین کرد.
آثار برهم خوردن نامزدی نسبت به هدایای طرفین :
الف – به واسطه رجوع :
- اگر عین هدایا باقی باشد : عین باید بازگردانده شود .
- اگر عین هدایا باقی نباشد :
- هدایای مصرف شدنی : لازم نیست چیزی پرداخت شود.
- اموال قابل بقاء : باید قیمت آن تأدیه شود . مگر آنکه شخص ثابت کند که تلف ناشی از تقصیر او نبوده است .
ب – به واسطه فوت :
- اگر عین هدایا باقی باشد : عین باید بازگردانده شود .
- اگر عین هدایا باقی نباشد : لازم نیست چیزی بازگردانده شود؛ چه آن مال جزء اموال قابل بقا باشد و چه جزء اموال غیر قابل بقاء
آثار برهم خوردن نامزدی نسبت به هدایای والدین و بستگان :
1. اگر یکی از طرفین هدایایی به والدین یا بستگان طرف مقابل داده باشد : این هدایا باید بازگردانده شود و اگر تلف شده باشد به همان ترتیب مقرر در پاراگراف بالا عمل می شود.
2. شیر بهاء :
الف - عنوان الزام آور شرعی و قانونی ندارد .
ب - صرفاً به عنوان هدیه ای تلقی میشود که از جانب پسر به مادر دختر داده میشود.
ج - مادر دختر باید شیربها را به پسر بازگرداند.
3. اگر والدین یا بستگان یکی از طرفین ، هدایایی به طرف مقابل داده باشد ، این هدایا تابع قواعد عقد هبه است . در صورت رجوع از هبه ، هدایا بازگردانده می شود.
آثار برهم خوردن نامزدی نسبت به عکسها و نامه های طرفین :
الف – عکس : عکس نوعی هدیه تلقی می شود و قابل بازگرداندن است .
ب – نامه : هدیه تلقی نمی شود و نیاز به بازپس دادن نامه ها نیست ، مگر قصد سوء استفاده یا تهدید داشته باشند.
--------------------------------------------------------
مواد قانونی مرتبط :
ماده1034- هر زنی را كه خالی از موانع نكاح باشد می توان خواستگاری نمود.
ماده1035- وعده ازدواج ( نامزدی ) ایجاد علقه زوجیت نمیكند اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه كه بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخت شده باشد بنابراین هر یك از زن و مرد مادام كه عقد نكاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع كند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج كرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.
ماده 1036- حذف شد.
ماده1037- هر یك از نامزدها می تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایائی را كه به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه كند. اگر عین هدایا موجود نباشد ، مستحق قیمت هدایائی خواهد بود كه عادتا نگاه داشته میشود مگر اینكه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
ماده1038- مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی كه وصلت منظور در اثر فوت یكی از نامزدها به هم بخورد مجری نخواهد بود.
ماده 1039- حذف شد.
ماده 1040- هر یك از طرفین میتواند برای انجام وصلت منظور از طرف مقابل تقاضا كند كه تصدیق طبیب به صحت از امراض مسریه مهم از قبیل سفلیس و سوزاك و سل ارائه دهد.